سرطان کولورکتال در دسته بیماری‌هایی قرار می‌گیرد که با تشخیص زودهنگام، احتمال مرگ و میر ناشی از آن به شدت کاهش می‌یابد. از این رو، آشنایی با نشانه‌های این سرطان و اقدامات پیشگیرانه برای ممانعت از بروز و تکامل آن از اهمیت بالایی برخوردار است. اگرچه سرطان روده می‌تواند در انواع متفاوتی ظاهر شود، این مقاله به بررسی ویژگی‌ها و جنبه‌های مختلف سرطان کولورکتال می‌پردازد.
سرطان روده بزرگ چیست؟
سرطان کولون، که در بخش پایانی دستگاه گوارش یعنی روده بزرگ رخ می‌دهد، یکی از انواع سرطان است. این نوع سرطان، که گاهی اوقات تحت عنوان سرطان کولورکتال شناخته میشود، معمولاً از راست روده آغاز می‌گردد و نام آن از ترکیب دو واژه کولون (روده بزرگ) و رکتوم (راست روده) گرفته شده است.
توسعه سرطان کولون اغلب با پولیپ‌های کوچک و خوش‌خیم در داخل روده بزرگ شروع میشود که در ابتدا ممکن است کوچک و بدون علامت باشند. به همین دلیل، انجام غربالگری‌های منظم و برداشتن پولیپ‌ها قبل از تبدیل شدن به سرطان، از اهمیت بالایی برخوردار است.
در صورتی که پولیپ‌ها به سرطان کولون تبدیل شوند، گزینه‌های درمانی متعددی از جمله جراحی، پرتو درمانی، داروهای ضد سرطان، شیمی‌درمانی و ایمونوتراپی برای مدیریت بیماری موجود است. این درمان‌ها با هدف کنترل پیشرفت بیماری و بهبود شانس‌های بهبودی انجام می‌گیرند.
سرطان روده بزرگ بدخیم
سرطان کولورکتال بدخیم، یکی از انواع پیشرفته سرطان روده است که با سرعت بالایی در تکثیر سلول‌ها و تغییرات مورفولوژیکی مشخص میشود. این نوع سرطان معمولاً به سرعت گسترش می‌یابد و علائم آن بیشتر در مراحل پیشرفته ظاهر می‌شوند. در مقایسه با سایر انواع سرطان، سرطان کولورکتال بدخیم به درمان‌های موجود کمتر پاسخ می‌دهد و خطر متاستاز در آن بالاتر است.
سرطان کولون، که گاهی اوقات به عنوان سرطان کولورکتال شناخته میشود، اغلب از قسمت راست روده آغاز می‌گردد. اصطلاح کولورکتال از ترکیب دو واژه کولون (روده بزرگ) و رکتوم (راست روده) به وجود آمده است. این اصطلاح برای توصیف سرطان‌هایی به کار می‌رود که در هر دو بخش این ناحیه از دستگاه گوارش تأثیر می‌گذارند.
سرطان روده بزرگ بدخیم درمان دارد؟
در صورتی که سرطان کولورکتال در مرحله محدود و موضعی شناسایی شود، شانس بهبودی و درمان موفقیت‌آمیز به حدود 90 درصد می‌رسد. اگر سرطان به نواحی اطراف مانند غدد لنفاوی یا بافت‌های زیرین گسترش یافته باشد، احتمال بقای پنج ساله بیماران به 73 درصد کاهش می‌یابد. در مواردی که سرطان به مرحله متاستاز یا گسترش به اعضای دیگر بدن رسیده باشد، احتمال درمان موفق و بقای پنج ساله به 17 درصد 17% تنزل می‌یابد. این آمار نشان‌دهنده اهمیت بسیار بالای تشخیص زودهنگام و اقدامات پیشگیرانه است.
سرطان روده بزرگ خوش خیم
پولیپ‌هایی که به سرطان تبدیل شده‌اند معمولاً از اندازه‌های کوچکی برخوردار هستند و به درمان‌های موجود به خوبی واکنش نشان می‌دهند. این نوع تومورها به طور کلی کمتر مهاجم هستند و می‌توان با روش‌های درمانی نسبتاً ساده‌تری آن‌ها را از بین برد.
سرطان روده بزرگ چگونه آغاز میشود؟
سرطان کولورکتال عموماً با تکثیر سلول‌هایی در لایه داخلی روده بزرگ یا رکتوم آغاز میشود، که به این تکثیر سلولی، پولیپ گفته میشود. بسته به نوع پولیپ، برخی ممکن است در طول زمان به سرطان تبدیل شوند، که این امر نشان‌دهنده اهمیت بالای شناسایی و درمان به‌موقع پولیپ‌ها برای جلوگیری از تحول آن‌ها به سرطان است. انواع مختلف پولیپ عباتند از:
پولیپ آدنوماتوز (آدنوم): این دسته از پولیپ‌ها ممکن است گاهی به سرطان منجر شوند. با این حال، نه همه‌ی آن‌ها خطر ابتلا به سرطان کولون را به همراه دارند. به همین خاطر، آدنوم‌ها را به عنوان سلول‌های نئوپلاستیک پیش‌سرطانی توصیف می‌کنند. دو نوع اصلی آدنوم وجود دارد: آدنوم‌های لوله‌ای و آدنوم‌های پرزی.
پولیپ هایپرپلاستیک و پولیپ‌های التهابی: این دسته از پولیپ‌ها فراوان‌تر هستند، اما به عنوان پیش‌سرطانی شناخته نمی‌شوند. افرادی که دارای پولیپ‌های هایپرپلاستیک بزرگتری (بیش از یک سانتی‌متر) هستند، ممکن است نیاز به آزمایش‌های غربالگری برای سرطان کولون داشته باشند.
پولیپ‌های دندانه‌دار: این نوع پولیپ‌ها معمولاً به شیوه‌ای مشابه آدنوم‌ها مورد درمان قرار می‌گیرند، چرا که خطر قابل توجهی برای تبدیل شدن به سرطان کولون را به همراه دارند.
عواملی که ممکن است پولیپ‌ها را به سلول‌های سرطانی تغییر دهند یا خطر ابتلا به سرطان کولون را بالا ببرند، شامل موارد زیر می‌شوند:
- اگر اندازه‌ی پولیپ از یک سانتی‌متر بیشتر باشد.
- اگر تعداد پولیپ‌های یافت شده بیش از سه عدد باشد.
- اگر پس از حذف دیسپلازی، پولیپ‌ها دوباره ظاهر شوند. دیسپلازی نیز یکی از عوامل مؤثر در ایجاد سرطان است.
سرطان روده چند مرحله دارد؟
هنگامی که سرطان کولون تشخیص داده میشود، پزشکان مجموعه‌ای از آزمایش‌ها را برای تعیین درجه (مرحله) سرطان پیشنهاد می‌کنند. آزمایش‌های مرحله‌بندی می‌توانند شامل تکنیک‌های متفاوت تصویربرداری مانند سی‌تی‌اسکن شکم، لگن و قفسه سینه باشند. با این حال، در بسیاری از مواقع، تا زمان انجام جراحی برای سرطان کولون، تعیین مرحله ممکن نیست.
مراحل سرطان کولون با استفاده از اعداد رومی از ۰ تا IV مشخص می‌شوند. در مرحله اولیه و پایین‌ترین، سرطان به لایه داخلی روده محدود است. در مرحله چهارم، سرطان پیشرفت کرده و به نواحی دیگر بدن گسترش یافته است.
تعیین مرحله سرطان به مشخص کردن میزان پیشرفت سرطان کمک می‌کند و در انتخاب بهترین روش درمانی نقش دارد. در حدود ۴۰ درصد موارد، سرطان کولورکتال در مراحل پیشرفته‌ای که نیاز به درمان جراحی دارند، شناسایی میشود. مراحل مختلف سرطان عددی از ۰ تا ۴ است که عبارتند از:
مرحله ۰: این مرحله ابتدایی سرطان کولون است که در آن سرطان به موکوزا و لایه داخلی کولون و رکتوم محدود شده است. همچنین به عنوان کارسینومای درجا شناخته میشود.
مرحله ۱: در این مرحله، سرطان در لایه داخلی کولون یا رکتوم رشد کرده، اما فراتر از دیواره روده بزرگ گسترش نیافته است.
مرحله ۲: سرطان از دیواره روده بزرگ فراتر رفته، اما به گره‌های لنفاوی نزدیک نفوذ نکرده است.
مرحله ۳: در این مرحله، سرطان به گره‌های لنفاوی نزدیک حمله کرده است، اما هنوز به دیگر بخش‌های بدن متاستاز نیافته است.
مرحله ۴: سرطان در این مرحله به دیگر اعضای بدن مانند کبد، پریتونئوم (غشای پوشاننده حفره شکم)، ریه‌ها و تخمدان‌ها گسترش یافته است.
مرحله راجعه: سرطان در این مرحله پس از درمان بازگشته است. ممکن است بر روده راست، روده بزرگ و سایر نقاط بدن تأثیر بگذارد.
متاستاز سرطان روده بزرگ
زمانی که سلول‌های سرطانی از تومور اولیه جدا شده و به دیگر نقاط علائم سرطان روده بزرگ + روش‌های درمان و پیشگیری آن بدن منتقل می‌شوند، در آنجا مستقر شده و باعث ایجاد تومورهای جدید می‌گردند، این فرآیند را متاستاز می‌نامند. در مراحل پیشرفته‌ی سرطان کولورکتال، مانند مرحله ۴، متاستاز معمولاً رخ می‌دهد.
متاستاز سرطان روده بزرگ به غدد لنفاوی
در مراحل ۳ و ۴، سرطان به گره‌های لنفاوی نزدیک تهاجم می‌کند. در این شرایط، شانس بهبودی و امید به زندگی پنج ساله بیمار ۷۳ درصد می‌باشد.
نشانه های سرطان روده بزرگ چیست؟
در بیشتر موارد، سرطان کولون در مراحل ابتدایی خود هیچ نشانه‌ای ندارد. نوع و شدت علائمی که بیمار احساس می‌کند به اندازه و موقعیت تومور بستگی دارد. گاهی اوقات، علائم مرتبط با سرطان کولون ممکن است با علائم دیگر بیماری‌ها همپوشانی داشته باشد. اگر علائم زیر برای مدتی بیش از چهار هفته ادامه یابند، توصیه میشود که با یک پزشک متخصص مشورت کنید.
سرطان روده بزرگ چه علائمی دارد؟
علائم و نشانه‌های معمول سرطان کولون شامل موارد زیر است:
- تغییرات دائمی در عادات روده‌ای: این می‌تواند شامل اسهال، یبوست یا تغییر در بافت مدفوع باشد.
- خونریزی گوارشی: این می‌تواند شامل خونریزی آشکار به صورت خون قرمز روشن از مقعد یا وجود خون در مدفوع که موجب تیرگی مدفوع میشود، باشد.
- خارش در ناحیه مقعد
- ناراحتی مداوم گوارشی مانند نفخ یا درد شکمی.
- احساس ناکامل بودن تخلیه روده پس از دفع مدفوع.
- ضعف و خستگی
- کاهش وزن بدون توجیه
- احساس پری شکم، حتی بدون خوردن غذا.
- کاهش وزن ناگهانی و غیرقابل توضیح
- احساس وجود توده در شکم، که توسط فرد یا پزشک قابل لمس است.
- کم‌خونی ناشی از فقر آهن بدون دلیل مشخص در مردان و زنان پس از دوران یائسگی.
علائم اولیه سرطان روده بزرگ
ممکن است کنجکاو باشید که علائم سرطان کولون چگونه خود را نشان می‌دهند. برخی از نخستین نشانه‌های سرطان کولورکتال عبارتند از:
- اسهال
- یبوست
- احساس ناتمام بودن تخلیه روده
- احساس ناراحتی یا درد مبهم در شکم
- نفخ
- ورم شکم
- خستگی مداوم و کمبود انرژی
سرطان کولورکتال اغلب با رشد سلول‌های غیرطبیعی در لایه داخلی کولون یا رکتوم آغاز میشود، که به آن‌ها پولیپ گفته میشود. برخی از این پولیپ‌ها ممکن است با گذشت زمان به سرطان تبدیل شوند.
علائم سرطان روده بزرگ در مردان
عموماً، نشانه‌های سرطان کولون در زنان و مردان تقریباً یکسان است. علائمی که مردان در هنگام ابتلا به سرطان کولورکتال تجربه می‌کنند، عبارتند از:
- تغییر در الگوهای دفع مزاج
- احساس خستگی
- احساس پری روده بزرگ پس از دفع
- نفخ
- تورم شکم
- وجود خون در مدفوع
- کاهش وزن
- دشواری در تنفس
علائم سرطان روده بزرگ در خانوم ها چیست؟
شاید این سوال برایتان پیش آمده باشد که علائم سرطان کولورکتال در زنان چگونه است. به نکات زیر توجه کنید:
- تغییر در الگوی اجابت مزاج؛ ممکن است با یبوست یا اسهال مواجه شوید.
- خونریزی از مقعد یا وجود خون در مدفوع
- دردهای شکمی که ممکن است شبیه به دردهای قاعدگی باشند.
- احساس پر بودن روده
- کاهش وزن بدون دلیل منطقی
- کمبود انرژی
علائم سرطان روده بزرگ در جوانان
علائم سرطان کولون یا سرطان روده بزرگ در نوجوانان و حتی کودکان می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- خونریزی از رکتوم
- وجود خون در مدفوع
- یبوست
- اسهال
- خستگی شدید
- احساس فعالیت روده‌ای قوی حتی بعد از دفع
- ضعف
- درد و گرفتگی در شکم
علائم سرطان روده بزرگ بدخیم
علائمی که ممکن است در سرطان روده بزرگ بدخیم ظاهر شوند، عبارتند از:
- تغییرات مستمر در الگوی دفع
- خونریزی از مقعد و وجود خون در مدفوع
- احساس درد مداوم و ثابت در شکم
- خستگی و ضعف شدید
- احساس دائمی از پر بودن روده بزرگ
علائم دوره ای سرطان روده بزرگ
علائم متناوب سرطان کولون، همان علائمی هستند که بیماران مبتلا به این بیماری تجربه می‌کنند، اما این علائم گاه به گاه ظاهر و سپس محو می‌شوند. در صورت مشاهده این علائم، حتی اگر موقتاً رفع شده باشند، توصیه میشود که با یک متخصص انکولوژی یا گوارش مشورت نمایید.
علائم عود سرطان روده بزرگ
گاهی اوقات، فردی که درمان‌های سرطان را پشت سر گذاشته و از سرطان کولون و روده بزرگ بهبود یافته است، ممکن است دوباره با علائمی مانند درد لگن، کمردرد و کاهش اشتها مواجه شود. در این حالت، ضروری است که آزمایش‌های مربوط به سرطان کولورکتال را دوباره انجام دهیم. همچنین، این امکان وجود دارد که سرطان به دیگر نقاط بدن گسترش یافته باشد. کمردرد می‌تواند نشانه‌های متفاوتی داشته باشد، اما در مواردی که سرطان عود کرده است، می‌تواند یکی از نشانه‌های مهم سرطان کولون باشد. بنابراین، احتمال دارد که درد کمر با سرطان روده بزرگ مرتبط باشد. در صورت مواجهه با یک یا چندین علامت سرطان کولون، مراجعه به یک متخصص انکولوژی برای تشخیص و درمان ضروری است.
ویژگی‌های سرطان روده بزرگ و عوامل موثر در ابتلا به سرطان کولون
هرچند که علل اصلی بروز سرطان کولون هنوز به طور کامل شناخته نشده‌اند، اما در اکثر موارد، سرطان روده بزرگ نتیجه‌ی تغییرات یا جهش‌هایی در دی‌ان‌ای (DNA) سلول‌های سالم این ناحیه است. دی‌ان‌ای هر سلول حاوی دستورالعمل‌هایی است که وظایف آن سلول را تعیین می‌کند.
برای حفظ سلامتی بدن، نیازمند رشد منظم و کنترل‌شده‌ی سلول‌های سالم هستیم. وقتی دی‌ان‌ای یک سلول آسیب می‌بیند و به سلول سرطانی تبدیل میشود، این سلول‌ها به صورت بی‌کنترل شروع به تقسیم می‌کنند، حتی اگر بدن به سلول‌های جدید نیاز نداشته باشد. این تقسیم بی‌رویه منجر به ایجاد تومور میشود.
با گذر زمان، سلول‌های سرطانی ممکن است رشد کرده و به بافت‌های سالم اطراف حمله کنند و آن‌ها را تخریب کنند. این سلول‌ها همچنین می‌توانند به دیگر نقاط بدن که از محل اولیه‌ی تومور دور هستند، مهاجرت کرده و متاستاز ایجاد کنند.